Archeologisch Onderzoek

Satricum

Het Nederlandse onderzoek in Satricum begon in 1977. Toen vroeg de Italiaanse overheid aan een groot aantal buitenlandse archeologische scholen in Rome om de oudheden in de campagna, het platte land rondom de hoofdstad, veilig te stellen. Door de snelle stadsuitbreiding waaraan Rome in de jaren vijftig en zestig was blootgesteld, werden die acuut bedreigd. Satricum was al aan het einde van de 19de eeuw ontdekt en snel opgegraven. Maar dat onderzoek bleef onuitgewerkt. De talloze, vaak opzienbarende vondsten waren in de magazijnen van het Villa Giulia-museum in Rome opgeslagen, zonder verder bestudeerd of gepubliceerd te worden.

De stad Satricum was in de oudheid bekend om haar heiligdom van Mater Matuta. Ze was betrokken in de strijd die de Latijnse steden met Rome voerden om de hegemonie in de regio en later in heel Italië. In jaarlijkse campagnes is het stadsgebied sinds 1977 onderzocht. Dat leverde eerst een toevalstreffer op: de lapis satricanus met de oudste monumentale inscriptie in het Latijn. Vervolgens is een schat aan inzichten verworven over de geschiedenis van het gebied sinds de 8ste eeuw v.Chr. tot ver in de Romeinse tijd. Tegelijk werden de oudere vondsten in de Villa Giulia voor systematisch onderzoek en publicatie vrijgegeven. Een tiental monografieën en tentoonstellingen, een archeologisch park en lokaal museum, een Vereniging van Vrienden, en de Stichting Nederlands Studiecentrum voor Latium, zijn er de afgelopen dertig jaar het resultaat van geweest. Ter gelegenheid van het dertigjarig lustrum van de Nederlandse opgravingen werd eind 2007 ter plekke een tentoonstelling voorbereid. In oktober verscheen al de catalogus: Satricum. Trenta anni di scavi olandesi.

Na deelname aan de tweede campagne, in 1978, besloot ik mijn doctoraalscriptie aan een Satricum-onderwerp te wijden. Dat werd een studie (1981) over de antefixen van het heiligdom van Mater Matuta, ofwel de versierde uiteinden van randdakpannen van verschillende, opeenvolgende tempeldaken (550-480 v.Chr.). Later (1987) promoveerde ik op een verdieping en verbreding van dat onderwerp. Dat ging niet alleen meer over dakpanuiteinden, maar had hele daken tot onderwerp, inclusief petrografische en archeometrische aspecten. De omvang van dat materiaal was echter zo groot, dat mijn dissertatie maar een deel van het materiaal kon omvatten. Collega Patricia Lulof nam parallel een belangrijk deel voor haar rekening. Zij reconstrueerde een spectaculaire groep levensgrote terracotta beelden die op de nokbalk van de laatste tempel hadden gestaan. Tot voor kort werd er intensief samengewerkt aan de integrale eindpublicatie van de drie daken.

Relevante links

Wetenschappelijke publicaties

Monografieën

  • Antefixa Satricana: Sixth-Century Architectural Terracottas from the Sanctuary of Mater Matuta at Satricum (Le Ferriere), (Satricum I, SCRINIUM III), Assen/Wolfeboro 1987
  • i.s.m. P.S. Lulof, Satricum, tempels en daken (SATRICANA V), Meppel 1998
  • in bewerking, i.s.m. P.S. Lulof: Architectural Terracottas from the Mater Matuta Sanctuary at Satricum"
    resultaat van een project dat mede met behulp van twee NWO-'vervangingssubsidies' (doss.nr. 365-61-002) in 2005-2006 werd uitgevoerd.

Zelfstandige wetenschappelijke artikelen

  • 'Distinguishing colours: a colorimetric approach to architectural terracottas from Satricum (Le Ferriere, Latina)', in BABesch 88 (2013), 89-98 download
  • i.s.m. P.S. Lulof, ‘Bulls on the Roof: addenda to the Campanian roof at Satricum", in S.T.A.M. Mols, E.M. Moormann (eds.), Omni Pede Stare. Saggi architettonici e circumvesuviani in memoriam Jos de Waele, Rome 2004, 127-136.
  • lemma 'Satricum', in: Enciclopedia dell'Arte Antica, Classica e Orientale, Suppl. II (1971-1974), V, Rome (1997) 177-180
  • 'The Satricum corpus of architectural terracottas', in: P.S. Lulof, E.M. Moorman (eds.), Deliciae Fictiles II (Proceed. 2nd Internat. Conf. on Archaic Architectual Terracottas from Italy, Rome 12-13 June 1996), Thesis/Amsterdam (1997), 113-122
  • ''Introduction' in P.S. lulof, E.M. Moorman (eds.), Deliciae Fictiles II (Proceed. 2nd Internat. Conf. on Archaic Architectual Terracottas from Italy, Rome 12-13 June 1996), Thesis/Amsterdam (1997), vii-viii
  • i.s.m. P.S. Lulof, 'A dead negro or a decapitated Medusa? An iconographical enigma solved, in: Mededelingen van het Nederlands Instituut te Rome/Antiquity, LIV (1995) 40-51
  • 'Two Etrusco-Italic Antefixes', in: A. Cambitoglou (ed.), Classical Art in the Nicholson Museum, Sydney, Mainz (1995) 91-101
  • 'Towards a Reappraisal of Della Seta's Three-Phase System', in: Deliciae Fictiles (Proceed. 1st Internat. Conference on Central Italic Architectual Terracottas, 10-12 Dec. 1990), Stockholm (1993) 61-65
  • 'A gift from the sea', in: M. Gnade (ed.), Stips votiva. Papers presented to C.M. Stibbe, Amsterdam (1991) 97-102
  • 'Remoulding of ancient terracottas, a mathematical reappraisal', in: Mededelingen Nederlands Instituut te Rome 48 (1988) 75-89
  • H. Kars, J.G. Moltzer, R.R. Knoop, 'Petrography of archaic antefixes from Satricum', Bulletin van de Vereniging Antieke Beschaving 62 (1987) 57-65
  • 'Satricum a metà strada', in: (P. Chiarucci, ed.), Il Lazio antico, dalla protostoria all'età medio-repubblicana (Collana di studi sull'Italia antica, 3), Rome (1986) 57-74
  • 'Appunti sui rapporti fra il Lazio e la Campania nella coroplastica arcaica di Satricum', in: Satricum. Un progetto di valorizzazione per la cultura e il territorio di Latina (Atti convegno Latina febbr. 1983), Latina (1985) 57-67
  • 'Le antefisse di Satricum', Archeologia laziale IV (1981) 317-322

Bijdragen en recensies

  • bijdrage in: Satricum, una città latina (catalogus Latina 1982-1983), Florence (1982) 53-72
  • bijdrage in en redactie van (P. Chiarucci, C. Gigli, eds.), Area sacra di Satricum tra scavo e restituzione (catalogus Albano 1985), Rome (1985) 43-120
  • bijdrage in: Nieuw licht op een oude stad. Italiaanse en Nederlandse opgravingen in Satricum (catalogus Rijksmuseum van Oudheden, Leiden 1985), Rome/Leiden (1985) 73-85
  • recensie Ch. Wikander, Sicilian Architectural Terracottas. A Reappraisal, Stockholm 1986, in: Bibliotheca Orientalis XLV (1988) 657-659
  • 'Sporen van Etruskische tempels', in: Mededelingenblad van de Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum Amsterdam 45 (1989) 18-23
  • bijdrage in: H.A.G. Brijder e.a., De Etrusken (catalogus Allard Pierson Museum, Amsterdam 1989/1990), Den Haag (1989) 103-114
  • recensie Ch. Wikander, Acquarossa I, Part 2: The Painted Architectural Terracottas. Typological and Decorative Analysis (Acta Instit. Rom. Regni Sueciae, Ser. 4°, XXXVIII: I,2), Stockholm 1988 in: Bibliotheca Orientalis XLVII (1990) 657-659
  • bijdrage in: La grande Roma dei Tarquini (tentoonstellingscatalogus Palazzo delle Esposizioni, Rome), Rome (1990) 240-245
  • recensie M. Maaskant-Kleibrink, Settlement Excavations at Borgo Le Ferriere ('Satricum'), Groningen 1987, in: Bibliotheca Orientalis XLVII (1990) 216-223
  • recensie M. Bonghi Jovino (ed.), Artigiani e botteghe nell'Italia preromana (Studia archaeologica 56), Rome 1990, in: Bulletin van de Vereniging Antieke Beschaving 67 (1992) 201-203
  • recensie N.A. Winter (ed.), Proceedings of the First International Conference on Archaic Greek Architectural Terracottas, Athens December 2-4, 1988 (Hesperia 59/1, 1990), in: Bulletin Vereniging Antieke Beschaving 67 (1992) 203-204
  • bijdrage in M. Gnade (ed.), The Southwest Necropolis of Satricum, Thesis/Amsterdam (1993) 89-107
  • recensie Manuela Fano Santi (ed.), Venezia, l'Archeologia e l'Europa, Congresso internazionale, Venezia, 27-30 giugno 1994 (Suppl. Rivista di Archeologia Vol. 17). Rome / Giorgio Brettschneider 1996, in: Bulletin van de Vereniging Antieke Beschaving 74 (1999) 278-279
  • recensie I. Edlund-Berry, G. Greco, J. Kenfield (eds.), Deliciae Fictiles III: Architectural Terracottas in Ancient Italy: New Discoveries and Interpretations (Proceedings of the International Conference held at the American Academy in Rome, November 7-8, 2002), Oxford 2006, in: Bulletin van de Vereniging Antieke Beschaving 82 (2007) 282-283
  • bijdrage, i.s.m. P.S. Lulof, in M. Gnade (red.), Satricum. Trenta anni di scavi olandesi (tentoonstellingscatalogus), Universiteit Amsterdam (2007), 32-42 en 114-124

 

Beschouwend

  • 'Laat de kip toch broeden', in: M. Drenthen et al. (red.), Ethiek van wetenschapscommunicatie. Mag je alle kennis communiceren?, Boom/Amsterdam (2005) 39-40 download hier

 

Lapis Satricanus: "..IEI STETERAI POPLIOSIO VALESIOSIO MAMARTEI SVODALES" ("...iei, de metgezellen van Publius Valerius, hebben [dit] opgericht ter ere van Mars")

inhoud: © 2007-2012 gordion culture

Deel deze pagina